23 sentlik asker

Kore’de geçen süreçte kaleme aldığım anı yazılarımdan birinde orada bulunuş nedenim için, “… insanlık, demokrasi, hürriyet ve Birleşmiş Milletler idealleri uğruna” demiştim. Halbuki bugün, elli yılı aşkın  geçmişin sonrasında yaşayageldiğimiz olaylara, bu olayların yarattığı sonuçlara baktığımda bugünleri de kapsar içerikli anı defterime şu notları düştüğümü görüyorum:

Ben, henüz 19 yaşında bir genç iken, 1953 yılında Amerikan Dışişleri Bakanı Mr. Dulles – Kuzey Atlantik Paktı’na en ucuz askeri Türkiye’den sağlıyoruz – şeklinde beyanat vermiş.  O sırada ben, 1958 yılı Haziran ayında Kore’ye gideceğimi nereden bilebilirdim? Gençlik rüzgârlarıyla savrulmuş şiirli günler içinde ne askerin ucuzundan haberim vardı ne de dünyanın çirkin siyasetinden. Nasıl bilirdim ki ileride çıkarlar dünyasının çarklarının döndürdüğü dişliler arasında ben de farkına varmadan bir aktör olarak yerimi alacak ve 24 yaşımda iken hükümet kararıyla peş peşe Kore’ye gönderilmiş birliklerden birisi olan 9. Kore Türk Tugayı’nda göreve başlayacaktım.

Ben ne yazık ki, Nâzım Hikmet’in şiirini Kore’ye gitmezde önce okumamıştım. Halbuki Nâzım Hikmet, “23 Sentlik Asker” başlıklı şiirinde vermiş bilgiyi; en kestirme, en gerçekçi ifadelerle. Demiş ki;

Mr. Dalles

Sizden saklamak olmaz

Hayat pahalı biraz bizim memlekette.

Meselâ iki yüz gram et alabilirsiniz,

koyun eti,

Ankara’da 23 sente,

yahut bir kilodan biraz fazla mercimek,

elli santim kefen bezi yahut,

yahut da bir aylığına

yirmi yaşlarında bir tane insan

Erkek,

ağzı burnu, eli ayağı yerinde,

üniforması, otomatiği üzerinde,

yani öldürmeğe, öldürülmeğe hazır.

…

Şu anda istiyorum ki, küçük bir oyunla bu dizelerden bir bölümünü kendime uyarlayıp zihnimde oluşan sorularımı sorayım ve bunların cevaplarını gene kendim, kendime vermeye çalışayım. Nâzım Hikmet benim uyarlamama göre şöyle demiş oluyor:

yirmi yaşlarında bir tane insandım ben.

Erkek,

ağzım burnum, elim ayağım yerinde,

üniformam, otomatiğim üzerimde,

yani öldürmeğe, öldürülmeğe hazır;

İnsanlık ve Birleşmiş Milletler idealleri uğruna

Ülkemden çok uzak bir diyarda, benim o günlerdeki duygularımı, düşüncelerimi ve inancımı; yukarıdaki kıtanın sonuna düz harflerle eklediğim kendi cümleciğim içinde bir özet olarak algılamak mümkün. Aslında Kore’de bulunuş nedenimi böyle öğrenmiştim. Bu, öyle öğretilmişti. O yıllar, iletişim olanaklarının bugünkü gibi yaygın ve mükemmel olmadığı bir devirdi. Dünyanın gidişatına ilişkin bilgilerim eksikti, yanlıştı. Ancak gerçekte ben bu cümlemi kendi karakterime ve yapı özelliklerime uygun bir nitelik içerisinde kaleme almıştım.

Aradan yıllar geçti. Bilemiyorum o gün, 23 sent içinde payıma düşen neydi? Ama Birleşmiş Milletler arenasındaki oyunları, tezgâhları ve satılmışlık durumuna düşürülmüş olduğumu öğrendikten sonra bugün, bu cümlemden dolayı kendi kendime adeta utanır haldeyim.

Kore Mektupları, Gündoğdu Kayal